 |
«Το Γαλάζιο Τετράδιο» είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Ο τίτλος του βιβλίου είναι εμπνευσμένος από ένα τετράδιο με γαλάζιο εξώφυλλο, όπου ο Λένιν είχε συγκεντρώσει το υλικό το οποίο επεξεργάστηκε και εξέδωσε τελικά σε ολοκληρωμένη μορφή με το έργο του «Κράτος και Επανάσταση. Η διδασκαλία του Μαρξισμού για το Κράτος και τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάσταση».
Με αυτό το έργο του ο Λένιν αποτίναζε την οπορτουνιστική σκουριά των αστικών κοινοβουλευτικών αυταπατών που είχαν επικαθίσει στη μαρξιστική θεωρία για το κράτος.
Χαρακτηριστική για την έγνοια του Λένιν και τη μεγάλη σημασία που έδινε σ' αυτές τις σημειώσεις, είναι η εξής επιστολή του προς τον Κάμενεφ τις μέρες του Ιούλη του 1917:
«...αν με ξεκάνουν, σας παρακαλώ να εκδώσετε το τετράδιό μου, Ο μαρξισμός για το κράτος. Σκάλωσε στη Στοκχόλμη. Εχει μπλε εξώφυλλο και είναι δεμένο [...] To θεωρώ σπουδαίο γιατί όχι μόνο o Πλεχάνοφ, αλλά και ο Κάουτσκι τα μπέρδεψαν...».
Χαρακτηριστικό είναι επίσης και το σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο που παρουσιάζουμε, που λέει: «ο σκοπός του (γαλάζιου τετραδίου) τότε ήταν να δώσει μια απάντηση στον Μπουχάριν και σε μερικούς ακόμη Ρώσους μαρξιστές, να ξεσκεπάσει τις πλαστογραφίες και τις μικροαστικές πλάνες του Κάουτσκι και κάποιων ακόμη Γερμανών σοσιαλδημοκρατών που είχαν πια παραπαχύνει...».
Στις 7 Ιούλη 1917 η Προσωρινή Κυβέρνηση δημοσίευσε διάταγμα για τη σύλληψη και προσαγωγή του Λένιν σε δίκη. Ο Λένιν με τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας της ΚΕ των μπολσεβίκων πέρασε στην παρανομία και από την Πετρούπολη στις 11 Ιούλη κατέφυγε μεταμφιεσμένος στο Ραζλίφ (32 χιλόμετρα βορειοδυτικά του Λένινγκραντ), στις όχθες μιας λίμνης, στην καλύβα ενός μπολσεβίκου εργάτη, του Εμελιάνοφ.
Η πλοκή του έργου που παρουσιάζουμε, εκτυλίσσεται στο δίμηνο της παραμονής του Λένιν σε αυτό το κρησφύγετο, έως τη μέρα που μεταμφιεσμένος, ξυρισμένος, με περούκα, τραγιάσκα και μια πλαστή εργατική ταυτότητα με το επώνυμο Ιβανόφ, ξεκίνησε για τη Φινλανδία, αλλάζοντας την κρυψώνα του για μεγαλύτερη ασφάλεια (αυτή είναι και η ιστορική φωτογραφία του οπισθόφυλλου).
Η λογοτεχνική αφήγηση είναι βασισμένη στα πραγματικά γεγονότα και αποτυπώνει ουσιαστικές πλευρές της δράσης του μπολσεβίκικου κόμματος από την περίοδο που ο Λένιν επεξεργάστηκε και έθεσε νέα γραμμή με στόχο την άμεση κατάληψη της επαναστατικής εργατικής εξουσίας, τις γνωστές «Θέσεις του Απρίλη» του 1917.
Ποιο το ιστορικό φόντο στο οποίο εξελίσσεται το βιβλίο; Η αλλαγή που πραγματοποιήθηκε το Φλεβάρη του 1917 ήταν αλλαγή τάξης που βρισκόταν στην εξουσία. Η εξουσία άλλαξε χέρια. Από τα χέρια των γαιοκτημόνων και των πριγκίπων, με τους οποίους συμβιβαζόταν ως τότε ένα τμήμα της αστικής τάξης, η εξουσία πέρασε στα χέρια της αστικής τάξης. Ο Λένιν χαρακτήρισε την επανάσταση του Φλεβάρη ως αστικοδημοκρατική επανάσταση: η αστική τάξη, αφού η πολιτική δράση των μαζών ανέτρεψε τον τσάρο, διαμόρφωσε κυβέρνηση που αντιστοιχούσε στα συμφέροντά της, συνεπικουρούμενη από τους οπορτουνιστές και τα μικροαστικά κόμματα που τότε πλειοψηφούσαν στα σοβιέτ.
Ολη η περίοδος μετά το Φλεβάρη του 1917 απαιτούσε γερό τιμόνι και προσήλωση στην επαναστατική στρατηγική, αφού μετά το γκρέμισμα του τσάρου ο σχηματισμός της αστικής Προσωρινής Κυβέρνησης είχε και τη στήριξη των σοβιέτ, τα οποία συγκέντρωναν επαναστατημένες μάζες εργατών και αγροτών, που όπως είπαμε σε αυτά πλειοψηφούσαν εκείνη την περίοδο οι εσέροι και οι μενσεβίκοι.
Αυτές οι δυνάμεις θεωρούσαν ότι η επανάσταση είχε ολοκληρωθεί με την ανάδειξη της Προσωρινής Κυβέρνησης. Από αυτή την πολιτική τοποθέτηση δεν κατάφερναν να διαχωριστούν ακόμα και κάποιοι μπολσεβίκοι ηγέτες.
Σε αυτές τις συνθήκες τους εργάτες (όπως γράφει το βιβλίο) τους «είχε συνεπάρει αυτό το κύμα με τις άγνωστες ως τώρα ελευθερίες, έχαναν τον καιρό τους κυνηγώντας σπιούνους ντυμένους πολιτικά, ξημεροβραδιάζονταν στις συγκεντρώσεις και τις συνελεύσεις κι έκαναν εκλογές επί εκλογών[...]/ πριν να έρθει ο Λένιν, ο Εμελιάνοφ και πολλοί ακόμη μπολσεβίκοι σκέφτονταν πάνω-κάτω όπως και εκείνος. Μα δεν είχαν κατασταλάξει, κάποτε δεν ήξεραν καλά-καλά τι λένε κι ούτε τα πίστευαν πολύ όσα έλεγαν. Ηταν ευχαριστημένοι με τη νίκη, πανηγύριζαν, και πρόθυμα πίστευε ο ένας τον άλλον - όσους δηλαδή είχαν κόκκινη κονκάρδα».
Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Λένιν με την επιστροφή του από το εξωτερικό στη Ρωσία έγινε απίστευτα δημοφιλής και ζητωκραυγάστηκε από πολλούς. Μιλάμε ακόμα για το Φλεβάρη του 1917.
Ο Λένιν όμως χάραξε τη γραμμή ανατροπής της αστικής κυβέρνησης, χάλασε αυτή τη σχεδόν γιορταστική ατμόσφαιρα ευφορίας.
Χαρακτηριστική είναι η φράση του στις «Θέσεις του Απρίλη»: «να ρίξουμε ξίδι και χολή στο γλυκό νεράκι της επαναστατικής λογοκοπίας».
Με τις «Θέσεις του Απρίλη» ο Λένιν διαμορφώνει τη στρατηγική του Κόμματος των μπολσεβίκων μέσα στην αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη. Καλεί σε πλήρη διαχωρισμό και ανεξαρτησία του εργατικού επαναστατικού κινήματος από το παλιό οπορτουνιστικό σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα. Το καθήκον που μπήκε στην ημερήσια διάταξη ήταν αυτό της προετοιμασίας για τη σοσιαλιστική-προλεταριακή επανάσταση.
Η ξεκάθαρη πλέον γραμμή των μπολσεβίκων δέχτηκε τη λυσσασμένη επίθεση της αστικής τάξης και των διάφορων οπορτουνιστών.
Τον Ιούλη η Προσωρινή Κυβέρνηση, με τη στήριξη των σοβιέτ, πέρασε στην αντεπίθεση με σκληρά κατασταλτικά μέτρα ενάντια στους μπολσεβίκους και το εργατικό κίνημα. Σε μια πορεία, η αστυνομία έκλεισε τις μπολσεβίκικες εφημερίδες, ξεκινούν διώξεις ενώ εκτοξεύτηκε οχετός λάσπης ενάντια στους μπολσεβίκους από αστούς αλλά και οπορτουνιστές που παλιότερα είχαν θητεύσει στο εργατικό κίνημα της Ρωσίας. Ο Λένιν περνάει στην παρανομία και κάπου εδώ ξεκινάει η αφήγηση του βιβλίου μας.
Η πένα του Καζακίεβιτς αποτυπώνει λογοτεχνικά αυτή την αταλάντευτη στάση του Λένιν απέναντι στους οπορτουνιστές, καυτηριάζει τα κούφια λόγια μακριά από το λαό και τον μικροαστισμό που τους διέπει:
«Τους έβλεπε όλους αυτούς τους πρώην ανθρώπους, τα ακαδημαϊκά τους μούσια και τα αναφουφουλιαστά μάγουλά τους, άκουγε τι έλεγαν όλο μίσος και φόβο. Και τους απαντούσε. Τους ξεσκέπαζε ότι διαστρέφουν τα πράγματα, λένε ψέματα, είναι αστοιχείωτοι, μισούν την επανάσταση, φοβούνται το λαό, περιφρονούν τους Ρώσους εργάτες και την προλεταριακή δημοκρατία και κάνουν τεμενάδες στην ευρωπαϊκή δημοκρατία των αστών με τα γλυκανάλατα εργατικά συνδικάτα και τα δήθεν "μαρξιστικά" καφέ σαντάν».
Μέσα από δεκάδες περιστατικά στο βιβλίο αποτυπώνεται με γλαφυρότητα ο εξαιρετικά αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων, μόλις τέσσερις μήνες πριν την ένοπλη εξέγερση και κατάκτηση της εργατικής εξουσίας.
Ο Λένιν στο Ραζλίφ κρυβόταν επίσης μαζί με τον Γκριγκόρι Ζηνόβιεφ, μέλος της ΚΕ του μπολσεβίκικου Κόμματος, με τον οποίο ήρθε σε ιδεολογική και πολιτική σύγκρουση, αφού ο Ζηνόβιεφ θεωρούσε ότι η επίθεση ενάντια στους μπολσεβίκους απομάκρυνε την προοπτική της σοσιαλιστικής επανάστασης ως άμεσο καθήκον.
Ο Ζηνόβιεφ υποστήριζε τη συμμαχία με τους μενσεβίκους και εσέρους και θεωρούσε άσκοπο ο Λένιν να μελετάει την προετοιμασία της επανάστασης, πολύ περισσότερο τη θεωρητική στήριξη του τσακίσματος του αστικού κράτους και την εγκαθίδρυση εργατικού.
Μέσα από τους διαλόγους των Λένιν - Ζηνόβιεφ και την αντιπαράθεσή τους αναδεικνύεται η σημασία της στρατηγικής επεξεργασίας του Λένιν για τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης, η διαχρονική σημασία αυτής της επεξεργασίας και της ανάγκης υποταγής της τακτικής στη στρατηγική.
Η σύγκρουση με τον Ζηνόβιεφ και η λογοτεχνική της μεταφορά αναδείχνει την προσπάθεια χάραξης της επαναστατικής στρατηγικής από τον Λένιν κόντρα στον υποχωρητισμό ακόμη και στελεχών των μπολσεβίκων.
Ο Ζηνόβιεφ μάλιστα αργότερα, τις κρίσιμες μέρες της ένοπλης εξέγερσης τον Οχτώβρη, εξέφρασε με δημοσίευμα την αντίθεσή του, προδίδοντας ουσιαστικά την επανάσταση.
Ας δούμε ένα παράδειγμα από τους διαλόγους του βιβλίου:
Σκέφτεται ο Ζηνόβιεφ:
«Μα πώς μπορούσε τώρα, ύστερα από το στραπάτσο του Ιούλη όπου τσακίστηκαν και αφοπλίστηκαν τα τμήματα των επαναστατών, να καταπιαστεί με τα ζητήματα της θεωρίας!... όλα αυτά είναι προσποιητά πράγματα, ο Λένιν παρασταίνει τον αισιόδοξο μπροστά στον Εμελιάνοφ ...».
Λέγοντας στην ουσία ότι είναι ώρα για υποχώρηση και συμβιβασμό.
Την ίδια ώρα βέβαια ο αστικός πολιτικός κόσμος αναδιοργανώνεται. Ας ΤΟ ΔΟΥΜΕ ΓΛΑΦΥΡΑ.
Λέει ο Λένιν:
«ΑΛΛΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟ τώρα. Οι αστοί αποφασίζουν να οργανωθούν για να μας πολεμήσουν, συγκαλούν εθνική συνέλευση που θα συνέλθει φυσικά στη Μόσχα, στην αρχαία πρωτεύουσα για να σημάνουν και οι σαράντα εκκλησιές με τα καμπαναριά τους... Θα συγκεντρωθούν βέβαια οι μεγάλοι βιομήχανοι και οι καρχαρίες των χρηματιστηρίων και των τραπεζών, τσιφλικάδες, στρατηγοί του τσάρου και οι παπάδες της ορθοδοξίας κι από πίσω θα έρχονται σαν τα κλωσόπουλα οι εσέροι με τους μενσεβίκους... Η αντεπανάσταση ετοιμάζεται να τα παίξει όλα για όλα»...
...«σας παρακαλώ να πείτε στην κεντρική επιτροπή να ξεσηκώσουν όλους τους εργάτες στο πόδι, μέχρι γενικής απεργίας».
Παρόλα αυτά ο Ζηνόβιεφ επιμένει ότι δεν είναι τώρα η ώρα, ότι αυτή είναι τυχοδιωκτική λογική!
«-- Α,να τι σας απασχολεί! Λέει ο Λένιν. Θέλετε να τους δώσετε μια ευκαιρία να διορθώσουν το λάθος τους, δεν μπορείτε να ξεχάσετε ότι αυτοαποκαλούνται σοσιαλιστές. Αλλά αυτό είναι παιδική αφέλεια ή, να το πω αλλιώς, στενοκεφαλιά που πάει να μπάσει μια ανερμάτιστη νοοτροπία στα ζητήματα της πολιτικής. Τα σοβιέτ έγιναν τώρα όργανα της αντεπανάστασης, πώς μπορούμε να λέμε ότι έκαναν κάποιο λάθος; Ενιψαν τας χείρας των και μας παρέδωσαν στην αντεπανάσταση, άφησε που μπήκαν και οι ίδιοι στο βάλτο της αντεπανάστασης[... ] Ενα είναι το δίδαγμα που βγάζω εγώ από τα γεγονότα του Ιούλη: να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους οι επαναστάτες προλετάριοι. Τότε θα ξαναφτιάξουμε τα σοβιέτ, μα θα 'ναι αλλιώτικα σοβιέτ εκείνα, όχι σαν ετούτα, που καταπρόδωσαν την επανάσταση, όχι τα παλιά σοβιέτ, μα άλλα ξανανιωμένα και οπλισμένα με τα διδάγματα του αγώνα.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, με βαθιά πίστη στην εργατική τάξη, με στρατηγική για την κατάκτηση της εξουσίας, διαμορφωμένη σε σύγκρουση με τις μικροαστικές και οπορτουνιστικές υποχωρήσεις, το κόμμα των μπολσεβίκων με ηγέτη το Λένιν κατάφερε να κερδίσει τις εργατικές μάζες και τους φτωχούς αγρότες, τους στρατιώτες, με το μέρος της επαναστατικής εξέγερσης ενάντια στην αστική κυβέρνηση, για την εργατική εξουσία.
Μέσα στο βιβλίο του Καζακίεβιτς κρύβονται όμως και άλλες πλευρές, ιδιαίτερα διδακτικές και διαπαιδαγωγητικές για τον νέο κομμουνιστή.
Μία από αυτές είναι το πρότυπο του κομμουνιστή, του πρωτοπόρου αγωνιστή.
Σε έναν από τους διαλόγους με τον Ζηνόβιεφ, ο Λένιν δείχνει την αταλάντευτη στάση που πρέπει να κρατάει κάθε κομμουνιστής - επαναστάτης, τη γεμάτη ανιδιοτέλεια, την απόφαση ότι θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία μιας μεγάλης πανανθρώπινης υπόθεσης, την απόφαση για θυσίες. Λέει απέναντι στη διστακτικότητα του Ζηνόβιεφ:
«-- Α, να λοιπόν περί τίνος πρόκειται! Φοβάστε τις τολμηρές λύσεις!
Τις παράτολμες λύσεις φοβάμαι... (λέει ο Ζηνόβιεφ)
Φοβάστε αυτό που επιδιώκαμε σ' όλη μας τη ζωή, ό,τι δεν παύαμε να κηρύχνουμε και να ονειρευόμαστε - την επανάσταση του προλεταριάτου!
Φοβάμαι ένα πρόωρο ξέσπασμα που θα 'ναι καταδικασμένο να αποτύχει. Και τότε τα χάνουμε όλα.
Ολα δε χάνονται ποτέ. Ολα ίσως να τα χάσουμε εγώ και σεις, ο Ουλιάνοφ, ο Ζηνόβιεφ, η Κρούπσκαγια, η Λίλινα. Το προλεταριάτο δεν πρόκεται ποτέ να χάσει τα πάντα, σας θυμίζω τη φράση που την ξέρετε καλά - δεν έχει να χάσει παρά μόνο τις αλυσίδες του. Ιδανικές περιστάσεις για να κάνουμε την επανάσταση χωρίς να διακινδυνεύουμε κάτι, δεν υπάρχουν».
Τελικά «Το Γαλάζιο Τετράδιο» δεν είναι ακριβώς ένα λογοτεχνικό βιβλίο ή ένα χρονογράφημα κάποιου διαστήματος της ζωής του Λένιν.
Είναι βιβλίο που αφορά σήμερα τον κάθε επαναστάτη, το κάθε μέλος, φίλο της Κομμουνιστικής Νεολαίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου