Η μελέτη της Ιστορίας μάς βοηθά να έχουμε κριτήρια σταθερά για την επεξεργασία της στρατηγικής μας

Αναδημοσίευση από Ριζοσπάστη.

Αποσπάσματα από την ομιλία του Δημήτρη Κουτσούμπα, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, σε εκδήλωση στη Φλώρινα, με θέμα την παρουσίαση του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, Β' τόμος 1949 - 1968

Μπορεί να ήταν δύσκολο το εγχείρημά μας για τη συλλογική μελέτη της Ιστορίας, με συζήτηση σε όλο το Κόμμα και τα όργανα της ΚΝΕ, όμως από την όλη διαδικασία αποδεικνύεται ότι ήταν και χρήσιμη και απαραίτητη, με αποτελέσματα που σίγουρα ήδη φαίνονται, πολύ περισσότερο θα φανούν στο μέλλον.

Μια κριτική που έγινε από κάποιους είναι «τι θέλουμε και τα συζητάμε αυτά τώρα, δεν αφορούν το παρόν, τα προβλήματα που έχουμε να λύσουμε» κ.λπ. Είναι βαθιά λαθεμένη άποψη. Η μελέτη της Ιστορίας μάς βοηθά να σκεφτόμαστε σωστά μαρξιστικά - λενινιστικά και για το σήμερα, να έχουμε κριτήρια σταθερά για την επεξεργασία της στρατηγικής μας, για εκτιμήσεις, για πρόσωπα και πράγματα.

Τα ζητήματα των λαθών και η άμεση σχέση τους με τη στρατηγική του Κόμματος

Για παράδειγμα, αν πάρουμε το ζήτημα των λαθών, και πώς αυτά τα αντιλαμβάνεται κάποιος ευρύτερα, είναι σημαντικό θέμα. Ορισμένοι εμμένουν στο να βλέπουν μόνο κάποια ξεχωριστά πρόσωπα, που τους προσδίδουν άλλοτε την ιδιότητα της ανικανότητας, άλλοτε του πράκτορα ή προβοκάτορα. Οχι ότι δεν υπήρχαν ή ότι αποκλείεται να υπάρξουν και τέτοιοι. Ομως το κύριο που πρέπει να επικρατήσει και να διαπερνά τη σκέψη μας είναι κυρίως τι γραμμή έχεις, ποια στρατηγική, τι κατεύθυνση βάζεις.

Ας πούμε, το θέμα της Βάρκιζας, των άλλων συμφωνιών, τι ήταν; Θέμα των αντιπροσωπειών που πήγαν εκεί, το πώς χειρίστηκαν τις διαπραγματεύσεις; `Η κυρίως ποια κατεύθυνση είχαν, στη βάση ποιας γραμμής, ποιας στρατηγικής υπόγραψαν τη συμφωνία; Γιατί μπορεί σε μια διαπραγμάτευση να πας και με μια γραμμή συμβιβασμού, έχοντας όμως κόκκινη γραμμή. Ποια ήταν αυτή; Δεν ισχυριζόμαστε ότι δεν υπάρχουν και ατομικές ευθύνες που πάντα πρέπει σχολαστικά να διερευνώνται. Ομως, το κύριο ποιο είναι; Αν π.χ. η στρατηγική σου είναι ότι πας για δημιουργία μιας δημοκρατικής κυβέρνησης, με στόχο την ανασυγκρότηση της χώρας μετά την κατοχή, την αποκατάσταση κάποιων δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, να φύγει η βασιλεία, πράγμα που σημαίνει βάζεις μέσα και αστικές δυνάμεις, γιατί και αυτές έχουν συμφέρον από μια τέτοια εξέλιξη στο πολιτικό σύστημα, τότε το πιο πιθανό, για να το πετύχεις αυτό σώνει και καλά, είναι να οδηγηθείς και σε συμβιβασμούς απαράδεκτους από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, από τη σκοπιά της υπηρέτησης της επαναστατικής πάλης, της στρατηγικής που πρέπει να έχει στόχο την εργατική εξουσία. Πέρα από το ότι δεν μπορείς να έχεις καμία εμπιστοσύνη στους αστούς και στους Βρετανούς ότι θα τηρήσουν τη συμφωνία τους μαζί σου, όπως άλλωστε και πολύ σύντομα αποδείχτηκε.

Και για να δούμε πόσο επίκαιρα είναι ορισμένα διδάγματα και συμπεράσματα που βγαίνουν από την ιστορία και για το σήμερα και το αύριο του κινήματος αρκεί να σκεφτούμε ορισμένα σημερινά γεγονότα στο διεθνές κίνημα. Κάποια Κομμουνιστικά Κόμματα κάτω από την αστική και οπορτουνιστική πίεση, οδηγούνται σε συνεργασίες, επαφές, συναντήσεις με κόμματα που συνήθως προέρχονται από διασπάσεις ΚΚ και τα οποία συμμετέχουν στο «Κόμμα Ευρωπαϊκής Αριστεράς» (ΚΕΑ), ένα μηχανισμό πλήρως ενσωματωμένο στις δομές της ΕΕ. Η γραμμή αυτή της σταδιακής προσέγγισης και συνεργασίας με τέτοια κόμματα δεν πρέπει να θεωρείται απλοϊκά μόνο ως ένα θέμα τακτικής ή μιας Α ή Β εκτίμησης των ηγεσιών αυτών των ΚΚ. Θα πρέπει να το αντιλαμβανόμαστε κυρίως ως ζήτημα γραμμής-στρατηγικής. Αργά ή γρήγορα θα έφταναν εκεί. Η στρατηγική που έχεις σε σπρώχνει προς τα εκεί. Οταν στη γραμμή σου προβλέπεις, παραδείγματος χάριν, ένα στάδιο εκδημοκρατισμού, σταδιακών «προοδευτικών» μεταρρυθμίσεων, όταν μιλάς για μια πατριωτική, προοδευτική κυβέρνηση που θα υπερασπίσει κατακτήσεις που είχαν προκύψει σε άλλες συνθήκες, για παράδειγμα πριν από 40 χρόνια, το πιο πιθανό είναι αυτό κάποια στιγμή να εκφραστεί και στη γραμμή της συμμαχίας, στη γραμμή των συνεργασιών και σε πολιτικό επίπεδο με δυνάμεις της αστικής διαχείρισης και του οπορτουνισμού. Αργά ή γρήγορα δηλαδή ελλοχεύει ο κίνδυνος να οδηγηθείς εκεί, όταν μάλιστα η αντιπαράθεση, οι πληγές από τη διάσπαση ξεμακραίνουν χρονικά, νέες δυνάμεις σε μέλη και στελέχη, στη σύνθεση του Κόμματος μπαίνουν, που δεν έχουν εκτός των παραπάνω και ανάλογη πείρα από τις στροφές και καμπές της ταξικής πάλης.

Και για το Κόμμα μας, είναι χρήσιμα διδάγματα αυτά και για το παρόν και για το μέλλον, στη συνέχεια της μελέτης της Ιστορίας μας και για τα επόμενα χρόνια.

Η ιστορική πείρα είναι σημαντικό να καταχτιέται, θετική και αρνητική. Π.χ. στην κρίση του 1989 - 1991 σημαντικά επέδρασε στο κράτημα του Κόμματος η πείρα της διάσπασης του 1968, η ίδια η κριτική που είχε ασκηθεί για τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων τη δεκαετία του '50, η αναγκαιότητα ύπαρξης Κομουνιστικού Κόμματος. Οσο κι αν δεν είχε πάει βαθιά να ερμηνεύσει όλα τα προβλήματα στρατηγικής του παρελθόντος και του παρόντος, η 12η Ολομέλεια του 1968, αποκατέστησε βασικά χαρακτηριστικά λενινιστικά στο Κόμμα, στη λειτουργία του, δεν παρασύρθηκε το Κόμμα μας στον ευρωκομμουνισμό, έδωσε μάχη με την αναθεωρητική ομάδα, τον δεξιό οπορτουνισμό. Ακόμα και η ιδεολογικο-πολιτική διαπάλη που είχε αναπτυχθεί αρκετά έντονα από το «Ρ», από τις ΚΟ, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια μετά το '74 και περίπου μέχρι τις αρχές του '80, βοήθησε στην αντιμετώπιση του «ΚΚΕ εσωτερικού» τότε, διαπαιδαγώγησε γενιές κομμουνιστών στην πάλη ενάντια στον οπορτουνισμό. Αλλο ζήτημα το θέμα ότι δεν είχε το απαιτούμενο βάθος, είχε κενά, κυρίως γιατί δεν είχαμε τις στρατηγικές επεξεργασίες και τη γραμμή, που κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και ανάγκες υποχρεωθήκαμε να μελετήσαμε αργότερα, δηλαδή μέσα στην 20ετία αυτή, μετά το '91 και τις αντεπαναστατικές ανατροπές, έως σήμερα.

Περί τροτσκιστικής απόκλισης και η γραμμή των μπολσεβίκων

Οι ίδιοι οι κλασικοί της κοσμοθεωρίας μας έθεταν υπό συνεχή κρίση και έρευνα τις επεξεργασίες τους, με βάση νέα δεδομένα, έκριναν τα ζητήματα, μέσα από την ίδια την εξέλιξη της επαναστατικής πράξης, αναπροσάρμοζαν επιστημονικά πλευρές. Το ίδιο οφείλουμε να κάνουμε κι εμείς, κι αυτό δεν έχει καμιά σχέση με αναθεωρητισμό. Η λύση δεν είναι να μένουμε προσκολλημένοι σε εδραιωμένες αντιλήψεις που αποδείχτηκαν λαθεμένες, που έχουν διαμορφωθεί και από τη δύναμη της συνήθειας. Κι αυτό αφορά και τις διάφορες θεωρίες των σταδίων στην επαναστατική πάλη κ.λπ.

Συνεχίζεται μια φιλολογία και μέσα από το διαδίκτυο για το Δοκίμιο και με αρθρογραφία περί τροτσκιστικής απόκλισης του Κόμματος, μάλιστα με διαστρέβλωση των θέσεων του Λένιν, σε μια προσπάθεια να πείσουν έναν κόσμο για την αναγκαιότητα δήθεν των σταδίων στην επαναστατική διαδικασία, με αναφορές στο παρελθόν, στοχεύοντας όμως στο σήμερα. Διαστρεβλωμένα σκόπιμα, αλλά και από άγνοια, κάποιοι μιλούν για την πείρα της γραμμής των μπολσεβίκων, της ίδιας της Οχτωβριανής Επανάστασης.

Η πείρα αυτή είναι πράγματι πολύτιμη, ανεκτίμητη. Ποια όμως είναι εδώ η ουσία: Από τους καθοριστικούς παράγοντες της νίκης του Οκτώβρη, ήταν η πολιτική των Μπολσεβίκων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός. Οξυνε όλες τις αντιθέσεις. Η ηγεσία της Β΄ Διεθνούς έριξε το σύνθημα της «υπεράσπισης της πατρίδας», συγκαλύπτοντας τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου, οδηγώντας σε πολυδιάσπαση την εργατική τάξη παγκόσμια. Αντίθετα, οι μπολσεβίκοι δεν κατάγγειλαν μόνο τον πόλεμο, αλλά τάχθηκαν υπέρ της μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε πόλεμο ενάντια στις κυρίαρχες τάξεις για την ανατροπή τους. Οι μπολσεβίκοι δεν άφησαν τις επαναστατημένες μάζες στην επιρροή των αστικών δυνάμεων που αναρριχήθηκαν στην εξουσία με την επανάσταση του Φλεβάρη ανατρέποντας τον τσάρο. Σε χρόνο μηδέν, μέσα σε ένα μήνα αναπροσάρμοσαν την τακτική τους, οδήγησαν τις επαναστατημένες μάζες στη νικηφόρα επανάσταση του Οκτώβρη.

Αποτελεί λαθροχειρία, λοιπόν, η άποψη που προβάλλεται από ορισμένους, οι οποίοι, προκειμένου να δικαιολογήσουν τη διαφωνία τους με την στρατηγική του Κόμματος και για να ενισχύσουν τη λαθεμένη αντίληψή τους για την αναγκαιότητα σταδίων στην επαναστατική διαδικασία, παραχαράσσουν ακόμα και τον Λένιν.

Το σχέδιο Μάρσαλ, η γραμμή του κινήματος και τα σημερινά αντιμνημονιακά μέτωπα

Ενα ζήτημα που επίσης παρουσιάζεται από αστούς και οπορτουνιστές με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω είναι το θέμα της εξάρτησης και της σχέσης της με τη διαμόρφωση της στρατηγικής του κινήματος από την άποψη πάλι της επιχειρηματολογίας τους για την ανάγκη ενδιάμεσων σταδίων.

Μάλιστα στις σημερινές συνθήκες της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, των μνημονίων, της τρόικας και του ΔΝΤ, οι απόψεις αυτές βρίσκουν νέα έξαρση από οπορτουνιστικές δυνάμεις, άλλες εθνικοπατριωτικές κ.λπ. Βέβαια, δεν είναι καινούργιες, αν και προσπαθούν να προσαρμοστούν στις σημερινές συνθήκες. Συκοφαντούν την επαναστατική γραμμή, βάζουν εμπόδια στη χειραφέτηση του κινήματος από τις αστικές δυνάμεις, χειραγωγούν εργατικές, λαϊκές συνειδήσεις, από το να κάνουν το άλμα απεγκλωβισμού από την αντίληψη ότι δήθεν μπορεί να υπάρξει ένας εξανθρωπισμένος, ένας καλύτερος καπιταλισμός. Στην εξεταζόμενη περίοδο της Ιστορίας από το Δοκίμιο, χαρακτηριστικός από την άποψη αυτή που, τηρουμένων των αναλογιών και των τότε συνθηκών ως προς τα συμπεράσματα, είναι ο ίδιος ο ρόλος του μεταπολεμικού σχεδίου Μάρσαλ και πώς αυτό το αντιλαμβανόταν το επαναστατικό υποκείμενο.

Ο ρόλος του σχεδίου Μάρσαλ τότε π.χ., έχει σημασία να εκτιμηθεί για το πώς το ιμπεριαλιστικό σύστημα χαράσσει την ενιαία στρατηγική του και οπωσδήποτε έχει σημασία να εκτιμήσουμε εμείς για το πώς αντιμετώπισε το ζήτημα αυτό το ΚΚΕ και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, για να διαμορφώσει τη στρατηγική και τακτική του.

Στην ουσία, το σχέδιο Μάρσαλ ήταν η έκφραση της στρατηγικής επίθεσης του ιμπεριαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα και αστοί τόνιζαν τους πολιτικούς και οικονομικούς στόχους του σχεδίου, όπως ο φόβος των ΗΠΑ για την εξάπλωση του κομμουνισμού στην Ευρώπη, από τη μια, και, από την άλλη, η ζωτική ανάγκη για την αμερικάνικη οικονομία να βοηθήσει την Ευρώπη, ώστε να αποφευχθεί η κρίση, αφού όπως επεσήμαναν, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Αμερική προερχόταν από το ενδεχόμενο σταμάτημα των εξαγωγών της προς την Ευρώπη. Η απλουστευτική εκτίμηση ότι οι ΗΠΑ ήθελαν όλη την Ευρώπη προτεκτοράτο δεν ανταποκρίνεται στην αντικειμενική πραγματικότητα της περιόδου. Αφού το σχέδιο Μάρσαλ δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα ισχυρό μέσο διακρατικής παρέμβασης, με τη σύμφωνη γνώμη των κυβερνήσεων και των αστικών τάξεων των χωρών της Ευρώπης, ανάμεσά τους και της Ελλάδας, με στόχο τη σταθεροποίηση και αναζωογόνηση της καπιταλιστικής οικονομίας. Εξέφραζε καθαρά τη διεθνικότητα των καπιταλιστικών συμφερόντων, την ευελιξία των αστών για τη διάσωση της καπιταλιστικής οικονομίας και της εξουσίας και προσδιόριζε την ταξική κατεύθυνση αυτού που ονομαζόταν ως «εθνική ανάπτυξη».

Συνεπώς και η γραμμή της συνεργασίας των ΚΚ με κόμματα της δήθεν «εθνικής» αστικής τάξης «ενάντια στην υποτέλεια από τις ΗΠΑ και το σχέδιο Μάρσαλ» που ευρέως αναπτύχθηκε σε όλα τα κόμματα της Ευρώπης τότε ήταν όχι μόνο πίσω από την αναγκαιότητα, αλλά οδήγησε σε λάθος στρατηγική επιλογή με πολλαπλές επιπτώσεις ακόμα και στο χαρακτήρα των ΚΚ, των συμμαχιών τους, της πρότασης εξουσίας τους κ.ο.κ. Εξήντα χρόνια μετά τα ίδια πάνω κάτω επιχειρήματα χρησιμοποιούν και σήμερα. Εν ονόματι της πάλης ενάντια στην υποτέλεια από τους Γερμανούς και άλλους Ευρωπαίους, ενάντια στο «νέο σχέδιο Μάρσαλ», δηλαδή τα μνημόνια, να πάμε «όλοι μαζί» να φτιάξουμε ένα «πατριωτικό», «αριστερό», «αντιμνημονιακό μέτωπο», οδηγώντας το κίνημα, για μια ακόμα φορά στο βάλτο, στον γκρεμό. Το Κόμμα μας πλέον έχει λύσει τέτοια ζητήματα, τα έχει επεξεργαστεί, όχι ότι δε χρειάζεται συνεχώς να τα παρακολουθούμε και με βάση τις εξελίξεις να τα προσαρμόζουμε επαναστατικά. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιοι που προσπαθούν να σπείρουν συγχύσεις, να επηρεάσουν απόψεις συντρόφων, να πιέσουν το Κόμμα. Εξ ου και οι ανυπόστατες κατηγορίες για σεχταρισμό της στρατηγικής μας, της πολιτικής μας.

Οι σχέσεις ανάμεσα στα Κομμμουνιστικά Κόμματα και η ουσία του διεθνισμού

Ορισμένοι από τις ιστοσελίδες του διαδικτύου - φτάνουν σε πλήρη διαστρέβλωση της έννοιας του διεθνισμού. Μιλάνε για «αντισοβιετίτιδα» που έπληξε την ΚΕ με το Δοκίμιο, ότι το Δοκίμιο εκφράζει «επιθυμία για σύγκρουση του ΚΚΕ με το ΚΚΣΕ», με αφορμή κυρίως την Ολομέλεια του '56 και την παρέμβαση των 6 Κομμουνιστικών Κομμάτων.

Ολα αυτά καμιά σχέση δεν έχουν, τόσο με την πραγματικότητα και του τι πραγματικά λέει το Δοκίμιο όσο και με την κοσμοθεωρία μας που συχνά - πυκνά την επικαλούνται αυτοί μάλιστα. Εμείς λέμε το εξής:

Αποτελεί ευθύνη και δικαίωμα κάθε ΚΚ - και του δικού μας- να μελετά θεωρητικά ζητήματα του σοσιαλισμού, της διαμόρφωσης επαναστατικής στρατηγικής, να αντλεί διδάγματα από το μέτωπο με τον οπορτουνισμό και σε διεθνές επίπεδο, να προετοιμάζει τις κομματικές και γενικότερα τις εργατικές δυνάμεις για τη μελέτη και την πορεία της ταξικής πάλης διεθνώς, για την επιστημονική εξήγηση των πισωγυρισμάτων στην κοινωνική εξέλιξη, για τα λάθη και τη διαπάλη που διεξάγεται και μέσα στις γραμμές του επαναστατικού κινήματος και να διαμορφώνει και αυτόνομη, δική του άποψη, γνώμη και αυτή να τη συζητά με άλλα ΚΚ.

Δεν έχει καμιά σχέση με τη μαρξιστική - λενινιστική αντίληψη της διεθνιστικής στάσης ενός ΚΚ η άκριτη αποδοχή και υπεράσπιση ακόμα και λαθεμένων επιλογών ενός ΚΚ, όποιο ΚΚ κι αν είναι αυτό, όσο κύρος κι αν έχει στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.

Το γεγονός ότι οι σχέσεις που είχαν διαμορφωθεί στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα την περίοδο εκείνη ανάμεσα στα ΚΚ ήταν διαφορετικές από ό,τι σήμερα, άλλωστε το ΚΚΣΕ είχε τεράστιο κύρος, δεν σημαίνει ότι εμείς απορρίπτουμε το είδος των σχέσεων αυτών. Αυτό όμως καθόλου δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε σήμερα να εκτιμήσουμε ως προβληματικό το περιεχόμενο και τις ενέργειες που οδήγησαν στις παρεμβάσεις, ως λαθεμένες τις επιλογές που έγιναν και τις αποφάσεις που πάρθηκαν. Δεν θα ήταν προσφορά στον αγώνα μας, στην ιστορική πείρα που πρέπει σωστά να μεταφερθεί στις επόμενες γενιές να κλείσουμε τα μάτια και να πούμε «ό,τι έγινε έγινε» και προχωράμε παρακάτω.

Ούτε μπορεί να συγχέεται η αλληλεγγύη που είναι έκφραση του διεθνισμού, και η οποία θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, - άσχετα από διαφορές, ακόμα και θεμελιακές, σε απόψεις και θέσεις μας - με άλλα ΚΚ που αντιμετωπίζουν την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα, ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις κ.λπ. Π.χ. η διεθνιστική μας στάση σήμερα απέναντι σε χώρες όπως η Κούβα, έχει να κάνει και με την καταδίκη των ιμπεριαλιστικών επιθέσεων και πιέσεων, του εμπάργκο των ΗΠΑ, με διοργάνωση εκδηλώσεων αλληλεγγύης κ.λπ. αλλά αυτό είναι μόνο μία πλευρά και καλώς γίνεται και πρέπει να συνεχίσει να γίνεται. Η διεθνιστική σχέση και στάση όμως ενός ΚΚ προς ένα άλλο ΚΚ πρέπει να εκδηλώνεται ταυτόχρονα και προς την κατεύθυνση να καταφέρει το συγκεκριμένο ΚΚ να αντικρούει αστικές και οπορτουνιστικές πιέσεις, να μην ιδεολογικοποιεί αναγκαίους συμβιβασμούς, να διατηρεί την επαναστατική του ετοιμότητα και σχέση με την εργατική τάξη, ώστε να απομονώνει μηχανισμούς καπιταλιστικοποίησης που εισάγονται μέσω της συνεργασίας με το ξένο κεφάλαιο ή μέσω παραχωρήσεων και διολισθήσεων προς την «οικονομία της αγοράς» κ.ά.

Κι αυτό βέβαια να γίνεται με δημιουργική συζήτηση, με ανταλλαγή απόψεων και το ίδιο να απαιτούμε, να επιζητούμε να κάνουν και άλλα ΚΚ για μας. Κι αυτό μπορεί να γίνεται, χωρίς η διαφωνία, η διαφορετική άποψη, η κριτική, να δημιουργεί ρήγματα, διακοπή διμερών σχέσεων, συμμετοχής σε κοινές δραστηριότητες ή απουσία έκφρασης αλληλεγγύης, διεθνισμού.

Αρα, λοιπόν, σωστά κρίνουμε τις συγκεκριμένες παρεμβάσεις ιστορικά, ιδιαίτερα αυτή της 6ης Ολομέλειας και μάλιστα σήμερα που είναι κοινός τόπος ότι οδήγησαν σε λάθος δρόμο το Κόμμα μας, σε οπορτουνιστικές επιλογές, σε ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος στο κίνημα και στη χώρα μας, άσχετα αν αργότερα και μέσα από μια πορεία ταλαντεύσεων, δεν κατάφεραν να επικρατήσουν ολοκληρωτικά οι ακραίες απόψεις και να σωθεί το Κόμμα στο παρά 5 στην 12η Ολομέλεια του 1968.

Γι' αυτό λέμε: Είναι πολύτιμη πείρα, είναι χρήσιμα τα συμπεράσματα του Δοκιμίου, πρέπει να μελετηθούν από όλους, είναι όπλα στην ιδεολογική μας αντεπίθεση ενάντια στο μπαράζ της αστικής αντιδραστικής, αντικομμουνιστικής προπαγάνδας που ξανά οργιάζει, έχει σηκώσει κεφάλι.