Σκέψεις για τα γεγονότα στην Τουρκία

Είναι γεγονός ότι το λαϊκό ξέσπασμα στην Τουρκία ξάφνιασε επειδή τίποτα πιο πριν δεν προμήνυε για το ξέσπασμα, τη δυναμικότητά του, τη μαζικότητά του, την αποφασιστικότητα των διαδηλωτών απέναντι στην πρωτοφανή καταστολή. Είναι πεντακάθαρο το αντικυβερνητικό περιεχόμενο των διαδηλώσεων, με συνθήματα για παραίτηση της κυβέρνησης Ερντογάν, για προβλήματα καταστολής και αστικοδημοκρατικών ελευθεριών. Κάποιοι μίλησαν για «αυθόρμητο» ξέσπασμα, αλλά δεν είναι έτσι ακριβώς. Υπάρχουν οργανωμένες δυνάμεις σε συνδικάτα, άλλες λαϊκές και φοιτητικές οργανώσεις. Το ΚΚ Τουρκίας επίσης συμμετέχει ενεργά.

Γιατί αυτό το μαζικό λαϊκό ξέσπασμα και μάλιστα σε πολλές πόλεις της Τουρκίας; Η συγκεκριμένη εξέλιξη δείχνει ότι υπάρχει υπόβαθρο που ώθησε στις κινητοποιήσεις και δεν μπορεί να είναι άλλο από τα οξύτατα λαϊκά προβλήματα. Σύμφωνα με έρευνα της τουρκικής στατιστικής υπηρεσίας (Turk Stat) για το 2009, στο 20% των πλουσιότερων Τούρκων αντιστοιχεί περίπου το μισό ΑΕΠ της χώρας (47,6%), όταν στο φτωχότερο 20% αντιστοιχεί μόλις το 5,6%. Επίσης, το 2009 στην Τουρκία υπήρχαν περίπου 13 εκατομμύρια άνθρωποι που ζούσαν κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας (825 λίρες ή 515 δολάρια μηνιαίως), αριθμός που αντιστοιχεί σε ποσοστό 17,1% του πληθυσμού. Το 2008, υπήρχαν 11,58 εκατ. φτωχοί (16,7%). Αυξήθηκε συνεπώς η φτώχεια. Ακόμη, σχεδόν ένας στους έξι Τούρκους (59,3%) έχει να εξυπηρετήσει κάποιο δάνειο, το 44% δεν είναι σε θέση να αγοράσει καινούρια ρούχα, ενώ το 60,5% δεν διαθέτει αρκετά χρήματα για να βάλει στο τραπέζι του κρέας. Η ανεργία αυξάνεται, οι ήδη χαμηλοί μισθοί μειώνονται, οι συνθήκες δουλειάς προσομοιάζουν σε αυτές γαλέρας, οι συνδικαλιστικές ελευθερίες είναι ανύπαρκτες. Και τα εργατικά - λαϊκά νοικοκυριά βρίσκονται ολοένα και πιο χρεωμένα στις τράπεζες. Οι τενεκεδομαχαλάδες μέσα στα αστικά κέντρα, για να μη μιλήσουμε για τα βάθη της Ανατολής, υπογραμμίζουν τις ταξικές αντιθέσεις. Οι ισχυροί ρυθμοί ανάπτυξης περιορίστηκαν πέρυσι στο 2,2%, όταν προηγουμένως ξεπερνούσαν το 8%, δείχνοντας ότι η περίοδος της ανάπτυξης κυοφορεί στον καπιταλισμό την επόμενη κρίση. Ο οίκος αξιολόγησης «Goldman Sachs», μάλιστα, εκτιμά πως η Τουρκία κάθεται πάνω σε «γεωλογικό ρήγμα» και αναπτύσσονται απαισιόδοξα σενάρια για τις επιπτώσεις των κραδασμών που καταγράφονται στη γειτονιά της, τόσο από την οικονομική κρίση στην ΕΕ όσο κυρίως από τα πολλά μέτωπα που είναι ανοιχτά στην περιοχή. Αυτό το τελευταίο έχει άμεση σχέση με τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στη Συρία, τον εκεί πόλεμο, την όξυνση των ανταγωνισμών για την Ενέργεια και τη μεταφορά της και τους κινδύνους για πιο γενικευμένο ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

***

Στα αστικά ΜΜΕ, όχι μόνο στα ελληνικά, αναδεικνύονται πλευρές ως προς τις αιτίες που ναι μεν παίρνουν υπόψη μια σειρά από υπαρκτά ζητήματα στην εσωτερική πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της Τουρκίας, αλλά επικεντρώνουν σε ένα κυρίως ζήτημα, την «αλαζονεία στη διακυβέρνηση του Ερντογάν». Πολύ απλοϊκή ερμηνεία στ' αλήθεια και ίσως σκόπιμη, ακριβώς γιατί μια αστική κοινωνία και η διακυβέρνησή της δέχονται ισχυρό λαϊκό χτύπημα. Επίσης, στο αστικό πολιτικό σύστημα της χώρας φαίνεται να υπάρχουν ενδοαστικές αντιθέσεις, απότοκα της συνθετότητας της κατάστασης στην περιοχή και των διαφορετικών συμφερόντων τμημάτων του κεφαλαίου.

Είναι γεγονός ότι το αστικό πολιτικό σύστημα στην Τουρκία διαχειρίζεται την καπιταλιστική οικονομία με την οποία ο τουρκικός στρατός έχει άμεση σχέση αφού μεγάλο κομμάτι καπιταλιστικής ιδιοκτησίας ανήκει σ' αυτόν. Αυτό επηρεάζει αντικειμενικά τις εξελίξεις στην οικονομία, αλλά και τις επιλογές για την ανάπτυξή της, τις συμμαχίες της, τον προσανατολισμό της κ.λπ. Τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση Ερντογάν είχε αρκετές παρεμβάσεις στο στρατό, αποκαλύπτοντας συνωμοσίες ανατροπής της από στρατηγούς (υπόθεση «Εργκένεγκον», μέρος της οποίας ήταν και η υπόθεση «Βαριοπούλα», στην οποία συμμετείχαν στρατηγοί που ήθελαν πόλεμο με την Ελλάδα). Το ίδιο έκανε ο Ερντογάν και με την ηγεσία της Δικαιοσύνης. Ολα αυτά έχουν αντανάκλαση στο αστικό πολιτικό σύστημα και στις εσωτερικές του αντιθέσεις.

***

Ταυτόχρονα, η κρίση στη Συρία επιδρά στην Τουρκία. Στη Συρία υπάρχει κουρδικός πληθυσμός (δεν είναι με τους αντικαθεστωτικούς), όπως και στην Τουρκία. Στην Τουρκία μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, πάνω από 10 εκατομμύρια, είναι αλεβίτες, αλλά υπάρχουν και στη Συρία. Ο αλεβίτικος πληθυσμός υποστηρίζει την κυβέρνηση Ασαντ. Αλλά η κυβέρνηση Ερντογάν υποστηρίζει τους αντικαθεστωτικούς της Συρίας. Τα όπλα στους αντικαθεστωτικούς της Συρίας περνάνε μέσω Τουρκίας. Ας μην ξεχνάμε επίσης την πρόσφατη μεγάλη έκρηξη στο έδαφος της Τουρκίας στα σύνορα με Συρία με τους πάνω από 160 νεκρούς, που συσχετίστηκε άμεσα με τη Συρία.

Επίσης, χρειάζεται να συνυπολογίσουμε το ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, στα πλαίσια της συμμετοχής της στο ΝΑΤΟ και στο σχέδιο Μεγάλη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία είναι μεγάλη καπιταλιστική δύναμη. Με γεωστρατηγική σημασία. Που συνυπολογίζει στις συμμαχίες της αυτή της τη δύναμη. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν άφησε το πέρασμα των Αμερικανών από την Αλεξανδρέττα κατά την επέμβασή τους στο Ιράκ, αναγκάζοντάς τους να κάνουν τον περίπλου από το Σουέζ. Επίσης, οι σχέσεις της με το Ισραήλ είναι σχέσεις ανταγωνισμών - συμβιβασμών, που ενίοτε δυσκολεύουν και τα σχέδια των ΗΠΑ και άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Αλλωστε, τέτοιες διαφορές, π.χ., με τις ΗΠΑ, εκφράστηκαν δημόσια και στο πρόσφατο ταξίδι του Ερντογάν στις ΗΠΑ, σχετικά με το ταξίδι του στη Γάζα, ή με τους ιμπεριαλιστικούς χειρισμούς στη Συρία, αφού διάφορα ΜΜΕ εμφάνιζαν τον Ερντογάν να θέλει άμεση στρατιωτική επέμβαση.

Ολα τα παραπάνω συνθέτουν τη σημερινή πραγματικότητα στην Τουρκία που είναι σε βάρος του τουρκικού λαού, στο έδαφός τους πρέπει να δει κανείς τις εξελίξεις. Ο Ερντογάν μίλησε για παρέμβαση από το εξωτερικό, για οργάνωση των διαδηλώσεων μέσω τουίτερ (χωρίς οργάνωση δε γίνονται τέτοιες διαδηλώσεις) και για πραξικόπημα (αντιθέσεις με στρατό). Οσο και αν μπορεί να συνυπάρχουν αυτοί οι παράγοντες, τα τεράστια λαϊκά προβλήματα έβγαλαν το λαό στο δρόμο κόντρα στην κυβέρνηση. Να γιατί δυναμώνουμε την αλληλεγγύη στον τουρκικό λαό και στο ΚΚ Τουρκίας.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Ι.